Çok güzel kültürler ve sanatlara sahip olan farklı çehirler İranda yer almaktadır. Tebriz şehride değerli el sanatlarıyla dunyada meşhurdur. Tebriz şehri yıllardır el sanatları dalında İranın en onemli şehrilerinden biridir.
Tebrizin olağanüstü sanatsal eserleri arasında Halıcılık, kilim ormek, ahşap sanatları, geleneksel el dikuma sanatları, geleneksel baskılar, cam sanatı, çomlekçilik, metal işleri, geleneksel işlemeler ve minyatür bulunmaktadır. Bu yazıda Tebriz’ın bazı meşhur el sanatlarını sizlere tanitacağız.
Halı Dokuma Sanatı
Tebriz şehri uçuncu hicri yuzyılından günümüze kadar İranın en onemli halı üretim ve ihracat merkezlerinden biridir. Uluslararası düzeyde Tebriz şehri halısıyla tanınmıştır. Başlangıçta, halı tasarımları minyatür ve el yazmalarından oluşuyordu, zaman geçtikçe Seccade, çiçekler,Turenc ve Leçek (halının ortasında bulunan yuvarlak ve oval şeklindeki desen Turenc ve koşesindeki desenlere Leçek denilir), hayvanlar ve Şah Abbasi çiçeği denilen desen, halıların tasarımlarına ilave edildi. Ayrica, renk çesitleri ve kullanılan ipek, halıların zerafeti, güzelliği ve kalitesini artti. “Dünya El Sanatları Konseyi” tarafından Tebriz şehri “Dunya halı başkenti” olarak seçildi. Halı sanatı yıllar geçtikçe nesilden nesile aktarıldı.
Tebriz halılarında her 7 santimetrede düğüm sayısı 24’den başlar ve 110’a kadar artar. Düğüm sayısı halının kalitesini olçmek için çok iyi bir yöntemdir. Zarif halılar genellikle ipek veya pamuktan dokunur. Terbiz halılarında çok saylda renk çeşitleri gorunur, bu renkler çoğunlukla krem, kırmızı, koyu mavi’dir.
Tebriz bolgesindeki halıların desenleri şunlardır: Mostufi, Turencli Eslimi, Leçekli Eslimi, Turenc, Balık veya Herat, vazo, Minahani, bahçe, avcılık ve …. Tebriz halılrının en yaygın deseni Leçek ve Turenc’dir. Bu ünlü ve güzel tasarım Şah Abbasi mektebinden gunumuze kadar İranın çeşitli bolgelerinde Halı sanatında kullanılır. Farsçada Turenc “Bergamot” ve Leçek “koşe” demektir. Turenc halının ortasında bulunan ayın bir sembolüdür ve belirli bir alanda ozel desenler ve renklerle kullanılır. Leçekler’ise Turencin kenarlarında bulunan tırtıkı yaprak desenidir. Bu desen gece yarısında balıkların su yüzeyine çikması ve ayın yansımasının etrafında toplanmasının sembolidir. Bu desenin tarihi dokuzuncu ve onuncu yüzyıllara geri doner. Tebriz halılarındaki desenlerin çoğu unlu şairlerin eserlerinden ilham alarak tasarlanmıştır.
Kilim Örme Sanatı
Kilim, ipek, keçi kılı, koyun yünü ve … dokunulan bir el sanatıdır. Kilim eskiden genellikle yer, duvar , veya hayvanların uzerini ortmek için kullanılırdı ama şimdi modern bir örtü olarak şehir evlerinde kullanılıyor.
Deri
Günümüzde, Deri Sanatı Tebriz halkının yaşamında çok onemli yeri vardır ve Tebriz Ortadoğu’da büyük bir deri üretim merkezi olarak tanınır. Tebrizde uretilen ayakkabılar çok meşhurdur ve el yapımı ayakkabıları Tebrizin kapalı çarşisinda bulunur. Tebrizin deri ayakkabılarına ek olarak, her turlu çanta, palto, eldiven ve diğer ürünler meşhurdur.
El sanatları üretiminde sanatcının yaratıcılığı her zaman benzersiz eserler yaratılmasına neden olur. Tebriz şehrinde “Deri Halı” sanatı son gunlerde çok meşhur olmuştur. Bu ürünler halı, deri, rugan ve cacim’den yapılan dekoratif ortüler, minderler ve değişik ürünler’dir ve gunumuzdeki evlerde kullanılıyor.
Kumaş Dokuma Sanatı
El örgüsü kumaşlar, özellikle ipek kumaşları, eskiden beri İran’da ve Doğu Azerbaijan’da yaygındır. Safevi donemi bu sanatın altın çağı olarak bilinir. O zamanda ipek, altın ve kadifeden orulmüş kumaşlar İran müzelerinde ozellikle Astan-i Kuds-i Razevi Müzesi ve İsfahan Müzesinde bulunmaktadır.
İğne Oyası Sanatı
İğne Oyası Sanatı Tebriz’in 50 kilometre batısında bulunan Mamagan bölgesinde uzun zamandır pöpülerdir. Son yıllarda, bu sektörden gelen az gelir nedeniyle, bu sanata ilgo giderek azaldı, ancak el sanatları örgütünün çabaları ile, İğe Oyası sanatı yeniden ilgi kazandı. Eskiden bu sanat’da doğal ipek kullaniliyordu ama günümüzde duni ipek kullanılıyor.
Gümüş
Gümüş işleri veya gümüş üzerinde oyama sanatı Doğu Azerbaycan eyaletinde her kes tarafın’dan seviledn bi el sanatı’dır. En önemli gümüş ürünleri, takı, mutfak eşyaları, Ayna, şamdan, resim çerçevesi ve diğer ev aksesuarlarlardır. Gümüş işleri, sanat ve tekniğin birleşimidir. Günümüzde gümüş hakkında fazla bilgisi olmayan insanalr bile evlerini dekore etmek için gümüş ürünleri kullaniyorlar.Eskiden gümüşün yüksek fiyatı edeniyle, ürünleri lüks bir eşya olarak bilinirdi ana şimdi düşünceler değişmiş ve çoğu evlerde gümüş ürünleri kullanılıyor. Gümüş ürülerinin iki avantajı, kırılmaz ve temizlenmesi kolay olmasıdır.
Çomlekçilik ve Seramik Sanatı
Doğu Azerbaycan velayetinin Seramik ürünleri, Tebriz ve Zunuz şehrinde üretiliyor. Zunuz seramik sanatcıları yüksek kalite toprakları (Kaolin kılı veya çin kılı) kullanırlar. Seramik atölyelerine ek olarak, Şabestar’de çomlekçilik sanatı uzun bir tarihe sahiptir.
Sepet Dokuma Sanatı
Tebriz’de sepet’le ekmek ve meyve taşimak yaygındır. Sepet dokumak için karaağaç, iğde, ayva, kiraz ve söğüt ağacı hasırı (ağacin esnek ahşapı) kullanılıyor. Tebriz ve Marage çevresindeki şehirler ve köylerde,sepet yapımında muson ahşap ve buğday sapları kullanılıyor, bu sepetler çok zarif bir şekilde dokunur.
Batik Baskı
Batik baskısı kumaş uzerinde baskı yapılan yöntemlerden biridir ve Endonezya, Tayland, Sri Lanka, Hindistan ve İran gibi ülkelerde eskiden beri kullanılıyor. Bu yönteç İran’da Tebriz ve Osku şehrinde daha çok yaygındır.
Batik Baskıda, tüm desenler ve renkler balmumu kullanilarak ve boyama işlemleri ile kumaş uzerine aktarılır. Bu sişler genellikle ipek uzerinde yapılır. Kullanılan renkler daha çok kızılkök, muhabbetçiçeği, nar ve zerdeçal gibi bitki renklerdir.
